TY - JOUR ID - 38666 TI - تأثیر عوامل محیطی بر مقدار مواد مؤثرة گیاه Nepeta asterotricha Rech.f با بهره‌گیری از روش تحلیل کاهشی JO - مدیریت بیابان JA - JDMAL LA - fa SN - 2476-3985 AU - جعفریان, زینب AU - گلدان ساز, مصطفی AU - صفاییان, روجا AU - سنبلی, علی AU - کارگر, منصوره AD - استاد، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران AD - دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران AD - استادیار، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران AD - دانشیار، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران AD - دکتری علوم مرتع، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز، البرز، ایران Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 7 IS - 14 SP - 167 EP - 180 KW - متغیرهای محیطی KW - منطقه خشک KW - مواد مؤثره KW - گیاه دارویی DO - 10.22034/jdmal.2020.38666 N2 - پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر برخی عامل­های محیطی بر مقدار مواد مؤثرة گیاه دارویی پونه­سای کرک ستاره­ای -Nepeta asterotricha Rech.f- در هشت رویشگاه استان یزد انجام شد؛ و در پایان بهترین رویشگاه دارویی آن تعیین شد. به این منظور ویژگی­های خاکی در سه تکرار از هر رویشگاه، شامل ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، شوری، بافت خاک اندازه­گیری شدند. همچنین ویژگی­های توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت آن در رویشگاه­ها اندازه­گیری گردید. برای بررسی اسانس، نمونه­های گیاهی در هشت منطقه با سه تکرار جمع­آوری و پس از خشک کردن در شرایط آزمایشگاهی و سایه، اسانس­گیری به مدت سه ساعت انجام گرفت. برای بررسی رابطة بین متغیرهای محیطی و مواد مؤثره از تحلیل کاهشی RDA استفاده شد. مقایسة میانگین­ها با بهره­گیری از آزمون توکی و سطح معنی­داری 05/0 انجام شد. 31 ترکیب شیمیایی در مواد مؤثره شناسایی شد که 24 ترکیب در  رویشگاه­های مختلف با هم اختلاف داشتند. نتایج نشان داد که مواد مؤثره موجود در گونۀ مورد بررسی، از جمله α-Thujene،α-Terpinene، p-Cymene، (Z)-β-Ocimene، γ-Terpinene، terpinen-4-ol، cis-Sabinene hydrate،α-Terpinolene، 4aβ,7α,7aα-nepetalactone و 4aα,7α,7aβ-nepetalactone در دو مرحلة رشد رویشی و گلدهی، و هشت رویشگاه، اختلاف معنی­داری در سطح 95 درصد داشتند. در مرحلة رویشی مواد مؤثرة 1,8-Cineole، cis-Sabinene hydrate، trans-Caryophyllene و Limonene و در مرحلة گلدهی، مواد مؤثرة Rose furan epoxide ، 4 aβ,7α,7aα-nepetalactone، α-Pinene، cis-Linalool oxide، α-Terpinolene دارای بیشترین مقدار بودند. در بین متغیرهای محیطی نیز هدایت الکتریکی، پتاسیم، شن و ارتفاع تأثیر بیشتری در مرحلة گلدهی داشتند. از آنجایی­که رویشگاه­های ده­بالا و تقی­آباد دارای شرایط بهتری از نظر این متغیرها بود و مقدار مواد مؤثره اسانس گیاه مورد بررسی در آن­ها بیشتر بود، بنابراین پیشنهاد می­شود از پایه­های گیاهی این مناطق برای احیاء مناطقی با شرایط محیطی مشابه استفاده شود. همچنین این رویشگاه­ها به عنوان رویشگاه­های بهینة این گونه در استان یزد تعیین شدند. UR - https://www.jdmal.ir/article_38666.html L1 - https://www.jdmal.ir/article_38666_7ea1454f417c8cf5c55fb84ba6826245.pdf ER -