1
دانشجوی دکتری بیابان زدایی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
2
دانشیار گروه مدیریت و کنترل بیابان، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، ایران.
10.22034/jdmal.2021.243141
چکیده
جوامع انسانی بخشی از بوم‌نظامها قلمداد می شوند. اثرپذیری متقابل بین جوامع انسانی و بوم‌نظامها، موجب پیامدهایی در آنها می‌‌‌‌‌‌شود. از بوم‌نظام‌های رایج در مناطق خشک ایران، بوم‌نظام بیابان است. پژوهش حاضر به تحلیل اثر خشکسالی هیدرولوژی بر تاب آوری جوامع انسانی در استان یزد پرداخته است. خشکسالی هیدرولوژی برپایۀ شاخص جریان رودخانه و تابآوری جوامع انسانی با استفاده از معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به روش تحلیل مولفه اصلی، مطالعه شد. نقش هر عامل بر اساس مقادیر ماتریس دوران یافته و مقادیر ویژه برداری محاسبه شد. تحلیل رگرسیون خطی چندگانه اثر خشکسالی بر عامل ها بررسی شد. تحلیل ارتباط خشکسالی و تابآوری حاکی از ارتباط معنی دار بین آن ها است. بیشترین تاثیرپذیری از خشکسالی به ترتیب در بخش های اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی بود. مهم‌ترین آسیب‌های اقتصادی متغیرهای سهم اشتغال در خدمات و صنعت، درآمد و هزینه روستایی، کشت آبی، سطح زیر کشت، هزینه شهری، نرخ اقتصاد مشارکتی بود. یافته‌های کلی تلفیق شاخص خشکسالی و شاخص های اقتصادی– اجتماعی و محیطزیستی حاکی از افزایش آسیب‌پذیری و کاهش تابآوری جوامع انسانی در اثر خشکسالی است؛ که باید در شیوه زندگی و وابستگی مستقیم به منابع بوم‌نظامی تجدیدنظر شود. به عبارت دیگر، ایجاد صنایع فرآوری، تبدیلی و تکمیلی، زنجیره وابستگی خشکسالی و بهره برداری را طولانی می‌کند تا نوسان خشکسالی کم اثر شود. تنوع بخشی به بهره‌مندی از خدمات بوم‌نظام و جایگزین کردن آنها در زمان خشکسالی می‌تواند موجب افزایش تابآوری جوامع انسانی شود.
Bazrafshan, J., Hejabi, S., & Rahimi, J. (2014). Drought monitoring using the multivariate standardized precipitation index (MSPI). Water resources management, 28(4), 1045-1060.
Campbell, D., Barker, D., & McGregor, D. (2011). Dealing with drought: Small farmers and environmental hazards in southern St. Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31(1), 146-158.
Chahouki, Z.M. )2010(. Multivariate analysis methods in software, University of Tehran Publishing. (in Farsi)
Edwards, B., Gray, M., & Hunter, B. (2019). The social and economic impacts of drought. Australian Journal of Social Issues, 54(1), 22-31.
Ghasemi, M. )2007(. Determination of meteorological and hydrological drought indices in Karkheh watershed. Master Thesis. Faculty of Agriculture, Isfahan University of Technology. (in Farsi)
Ghobadi, S., Abghari, H., & Erfanian, M. (2018). Monitoring the spatial and temporal distribution of drought severity using isospi and isosdi In the west of Urmia Lake. Soil and Water Conservation Research, 24(5), 111-127. (in Farsi)
Ghorbani Aghdam, M., Dinpejoh, Y., & Fakheri fard, A. (2012). Zoning of Lake Urmia basin in terms of drought by analysis method To agents. Agricultural Sciences, 26(5), 1268-1274. (in Farsi)
Kenny, A. (2008). Assessment of the social impacts of drought. Journal of American Water Resources Association, 37(3), 678-686.
Mehran, A., Mazdiyasni, O., & AghaKouchak, A. (2015). A hybrid framework for assessing socioeconomic drought: Linking climate variability, local resilience, and demand. Geophysical Research: Atmospheres, 120(15), 7520-7533.
Moradi, H., Sepahvand, A., & Khazayi, M. (2009). Assessment of meteorological and hydrological drought by using the modified SPI index and SDI (Case study: watershed Khorramabad). In Fifth National Conference on Science and Engineering Iranian Watershed. (in Farsi)
Mohamadimashkol, A., & Emani, B. (2018). Analysis of relation between livelihood capital and rural resilience to drought (case study: Ardebil villages). Geography and Environmental Hazard.7(4),164-147.
Nalbantis, I. (2008). Evaluation of a hydrological drought index. European Water, 23(24), 67-77.
Nalbantis, I., & Tsakiris, G. (2009). Assessment of hydrological drought revisited. Water resources management, 23(5), 881-897.
Osei, E., Steiner, J., & Saleh, A. (2015). Economic viability of beef cattle grazing systems under prolonged drought (No. 330-2016-13827).
Pathak, A. A., & Dodamani, B. M. (2019). Trend analysis of groundwater levels and assessment of regional groundwater drought: Ghataprabha River Basin, India. Natural Resources Research, 28(3), 631-643.
PoorTaheri, M., RoknodinEftekhari, A., & Kazemi, N. (2013). The Role of Drought Risk Management Approach in Reducing Socio-Economic Vulnerability of Rural Farmers (From the Perspective of Resistance and Experts) Case Study: Soldoz County, West Azerbaijan. Rural Research, 13(1), 1-20. (in Farsi)
Seyedakhlaghi, S.J., & Taleshi, M. (2019). Improving the resilience of local communities, the future strategy to deal with the studied drought: Hablehrood watershed. Journal of Iranian Nature, 3(3), 60-68. (in Farsi)
Rezaian, A., Monafzade, S.A., GHane, M.E., Esmaeli, A.A., Zarezadehmehrizi, j., MirAkbari, SH., & Fatahi, F. )2012(. Yazd Province. General Directorate of Textbook Printing and Distribution. Iran Textbook Publishing. (in Farsi)
Zaidman, M. D., Rees, H. G., & Young, A. R. (2002). Spatio-temporal development of streamflow droughts in north-west Europe. Hydrology and Earth System Sciences, 6(4), 733-751.
)