1
دانشجوی دکتری بیابان زدایی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
2
دانشیار گروه مدیریت و کنترل بیابان، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، ایران.
چکیده
جوامع انسانی بخشی از بوم‌نظامها قلمداد می شوند. اثرپذیری متقابل بین جوامع انسانی و بوم‌نظامها، موجب پیامدهایی در آنها می‌‌‌‌‌‌شود. از بوم‌نظام‌های رایج در مناطق خشک ایران، بوم‌نظام بیابان است. پژوهش حاضر به تحلیل اثر خشکسالی هیدرولوژی بر تاب آوری جوامع انسانی در استان یزد پرداخته است. خشکسالی هیدرولوژی برپایۀ شاخص جریان رودخانه و تابآوری جوامع انسانی با استفاده از معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به روش تحلیل مولفه اصلی، مطالعه شد. نقش هر عامل بر اساس مقادیر ماتریس دوران یافته و مقادیر ویژه برداری محاسبه شد. تحلیل رگرسیون خطی چندگانه اثر خشکسالی بر عامل ها بررسی شد. تحلیل ارتباط خشکسالی و تابآوری حاکی از ارتباط معنی دار بین آن ها است. بیشترین تاثیرپذیری از خشکسالی به ترتیب در بخش های اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی بود. مهم‌ترین آسیب‌های اقتصادی متغیرهای سهم اشتغال در خدمات و صنعت، درآمد و هزینه روستایی، کشت آبی، سطح زیر کشت، هزینه شهری، نرخ اقتصاد مشارکتی بود. یافته‌های کلی تلفیق شاخص خشکسالی و شاخص های اقتصادی– اجتماعی و محیطزیستی حاکی از افزایش آسیب‌پذیری و کاهش تابآوری جوامع انسانی در اثر خشکسالی است؛ که باید در شیوه زندگی و وابستگی مستقیم به منابع بوم‌نظامی تجدیدنظر شود. به عبارت دیگر، ایجاد صنایع فرآوری، تبدیلی و تکمیلی، زنجیره وابستگی خشکسالی و بهره برداری را طولانی می‌کند تا نوسان خشکسالی کم اثر شود. تنوع بخشی به بهره‌مندی از خدمات بوم‌نظام و جایگزین کردن آنها در زمان خشکسالی می‌تواند موجب افزایش تابآوری جوامع انسانی شود.
)