تأثیر استفاده از بندسارهای سنتی بر ویژگی‌های خاکی در منطقه جنوب سبزوار

اکبری, مرضیه; دستورانی, محمد تقی; عباسی, علی اکبر; رحیمی آغ چشمه, فرشته

doi:10.22034/jdmal.2021.535788.1345

تأثیر استفاده از بندسارهای سنتی بر ویژگی‌های خاکی در منطقه جنوب سبزوار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموختة کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران.

² استاد دانشکدة منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

³ دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، مشهد، ایران.

⁴ دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکدة منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

10.22034/jdmal.2021.535788.1345

چکیده

در بسیاری از مناطق کم‌آب ایران ازجمله نواحی غربی خراسان، از دیرباز مردم برای حفاظت از خاک و آب تلاش‌های زیادی داشته‌ و تجربه‌های ارزشمندی به‌دست آورده‌اند. بهره گیری از این تجربه‌ها در ساخت بندسارها به استفاده بهینه از منابع آب ‌و خاک منجر شده و می‌تواند به بومی‌سازی عملیات حفاظت خاک و آب و افزایش کارایی آنها کمک کند. بندسار با کنترل سرعت جریان آب موجب ته‌نشینی ذرات معلق سیلاب می‌شود که علاوه بر حاصل خیزی خاک، موجب تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، احیاء پوشش گیاهی و مهار بیابان‌زایی می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی اثر استحصال سیلاب بندسارهای جنوب شهرستان سبزوار، بر روی حاصل خیزی خاک به دو صورت میدانی و آزمایشگاهی پرداخته است. بدین منظور در محدوده مورد بررسی، پنج منطقه دارای بندسار در نظر گرفته شد و در هر یک از محل‌های منتخب سه نیمرخ در داخل بندسار و سه نیمرخ در خارج آن به عمق cm 60 حفر شد. از سه عمق 20-0، 40-20 و cm40-60 نمونه‌برداری انجام شد. سپس نمونه‌ها برای تعیین درصد مواد آلی خاک، مقدار N، P و K به آزمایشگاه منتقل شد. درپایان نتایج حاصل از آزمایش‌ها به‌وسیله آزمون‌های دانکن و t مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که عناصر حاصل خیزی خاک مانند مقدار کربن آلی، N کل، P و K در داخل بندسارها با خارج از آن‌ها متفاوت است و اغلب در داخل بندسارها بیشتر از خارج آن‌هاست. هرچند این تفاوت در برخی از مناطق معنی‌دار نیست ولی در کل می‌توان نتیجه گرفت که بندسار موجب افزایش حاصلخیزی خاک شده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.24763985.1400.9.3.6.7

مراجع

Arab Khedri, M., Partovi, A., Kamali, K., Ghaffari, A. & sareshtrhdari, A. (2002). Research on the effect of sedimentation on the permeability efficiency of traditional flood distribution networks (Dams), Research Project Report, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, 102. (in Farsi)
Barabadi, H., Zehtabian, Gh. Tavili, A., Dadrasi-Sabzevar, A. & Khosravi, H. (2013). Effect of Flood Spreading on Soil Physico-Chemical Properties (Case Study: Barabad Region), Journal of Desert Ecosystem Engineering, 2(2), 37-46. (in Farsi)
Branson, F. A. (1956). Range forage production changes on a water spreader in southeastern Montana. Range Management, 9(4), 187-191.
Akbari, M., Dastorani, M.T. & Abbasi, A.A. (2016). Assessment of Bandsars structure as traditional structures for rainwater harvesting in arid and semi-arid areas (Case study: Sabzevar southern area). Paper presented at the 4^th National Conference on Rainwater catchment systems, Mashhad, Iran. (in Farsi)
Dokhani, S. (2018). Hydrological responses of soil to Rain Water Harvesting (RWH) on in Semi-Arid regions of central Iran. Advanced Life Sciences, 11(3), 96-100.
Hubbell, D.S. & Gardner, J. L. (1944). Some edaphic and ecological effects of water spreading on rangeland. Ecology, 25(1), 27-44.
Jafari, M., Ashouri Nejad, A., Arab Khedri, M. & Azarnivand, H. (2002). Effect of flood extraction in dams on physical and chemical properties of soil, Natural Resources, 55(4). 465-477. (in Farsi)
Jafari M., Tavili A., Panahi F., Zandi Esfahan E., Ghorbani M. (2018). Management of Water Resources. In: Reclamation of Arid Lands. Environmental Science and Engineering. Springer, Cham.
Klute, A. and C. Direksen. (1986). Hydraulic conductivity and diffusivity: laboratory methods. PP. 687-734. In: A. Klute (Ed.), Method of Soil Analysis, Part 1. Agronomy 9 Soil Science Society of America Madison. W. I.
Kolarkar, A.S., Nurthy S., & singl, N. (1983). Khadin-A method of harvesting water. Arid Environments, 6(1), 56-66.
Mahdian, M. H., Hosseini Chagini, A. Shariati M. H., & Khaksar, K. (2003). Study of the Effect of Flood spreading on Physicochemical Changes in Soil (Case Study: Flood spreading in Gushheh Damghan), Research and Construction in Natural Resources, 61(1), 39-44. (in Farsi)
Okhravi, S., & Eslamian, S. (2021). Traditional Water Harvesting in Iran. Handbook of Water Harvesting and Conservation: Case Studies and Application Examples, 385-395.
Peyrovan, H.R., Bayat, R., & ArabKhedri, M. (2019). Geological zoning of areas prone to the creation and expansion of dams in the Birjand region. Rainwater Reservoir Systems, 7(2), 1-14. (in Farsi)
Prasad, R.S., Mertia, P.S., & Narain, P. (2004). Khadin cultivation: a traditional runoff farming system in Indian Desert need sustainable management, Arid Environments, 58(1), 87-96.
Sareshtehdari, A. (2004). Effects of flood spreading plan on soil permeability and fertility, Research and Construction in Natural Resources ,62(1), 83-93. (in Farsi)
Shakeri, F., Akbarian, M., & Hatami Gurbandi, H. (2011). Evaluation of Bandsar Efficiency in Vegetation of Arid and Semi-Arid Areas, A Case Study of Hormozgan sirak City, Fifth National Watershed Management Conference, March 4-11, Kerman. (in Farsi)
Sharifikia, M., & Mozaffari, Z. (2015). Extraction of physical properties and explanation of the efficiency of dams in soil and water resources management: Geographical studies of arid regions, 4(16), 1-14. (in Farsi)
Shahrabi, M., Hosseini, M., Shabani, K. (2007). Description of the map of 1/100,000 Bardaskan, published by the Geological Survey of Iran.
Sheikh, V. (2021). Assessing the Status and Importance of Rainwater Harvesting from Public Perceptions (Case Study: Six Regional Capital Cities of Iran). Water Harvesting Research, 4(1), 41-53.
Tajbakhsh, S.M., Begian Koleh Marzi, B. & Mirzaei, A. (2019). Bandsar is a suitable method for flood cultivation (Case study: Majan Plain), 8th National Conference on Rainwater catchment systems. (in Farsi)
Vaezi, A. R., Hossein Shahi, A. & Abdinejad, p. (2013). Physical and chemical properties of soil the influence of flood spreading in Qaracharian station of Zanjan, Journal of Agricultural Science and Technology and Natural Resources, Water and Soil Sciences, 16(62), 149-1161. (in Farsi)
Yadollahi, A. (2019). Investigating the importance of Bandsar as a strategy compatible with water shortage in Birjand plain. The first national conference on adaptation strategies to water scarcity in arid and semi-arid regions. Sabzevar. (in Farsi)