تعیین مکانهای مناسب احداث سدزیرزمینی برای مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک

چزگی, جواد; عرب خزائلی, عزت الله; حشمت پور, علی

doi:10.22034/jdmal.2020.44930

تعیین مکانهای مناسب احداث سدزیرزمینی برای مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

² دانش آموخته، گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران.

³ استادیار، گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران.

10.22034/jdmal.2020.44930

چکیده

مکان یابی اولین و مهمترین مرحلi در اجرای طرح های منابع طبیعی است. مکانیابی از نظر هیدرولوژیک و اقتصادی- اجتماعی دارای اهمیت است و می تواند در کاهش هزینه و زمان برای تعیین محل های مناسب برای ساخت سد زیرزمینی تأثیر زیادی داشته باشد. سد زیرزمینی از سازه هایی است که مخزن آن در زیرزمین است و استحصال آب از آن به شرایط توپوگرافی و زمین شناسی منطقه بستگی دارد. در پژوهش حاضر برای مکانیابی سد زیرزمینی در حوزة آبخیز کجبید–بالاقلی شهرستان گرمه استان خراسان شمالی از مدل تصمیم گیری ARAS و سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. ابتدا، محل های مناسب با استفاده از روش حذفی و براساس معیارهای رتبه آبراهه، شیب، زمین شناسی، کاربری اراضی، گسل، قنات و چشمه تعیین شد. در ادامه برای اولویت بندی معیارهای کمیت آب، کیفیت آب، شیب مخزن، نفوذپذیری مخزن، عمق مخزن، سطح مخزن، ارتفاع سازه، طول سازه، تکیه گاه، نیاز آبی و دسترسی به سازه از روش تحلیل سلسله مراتبی کمک گرفته شد. در پایان از روش تصمیم گیری ARAS برای اولویت بندی مکان های مناسب استفاده شد. معیار کمیت آب با اهمیت نسبی 0/23 بیشترین و معیار تکیه گاه سد زیرزمینی با اهمیت نسبی0/02 کمترین امتیاز را از دیدگاه کارشناسان به دست آوردند. محلهای مناسب ساخت سد زیرزمینی تعیین شده در روش حذفی برپایه معیارها اولویت بندی شد. نتایج نشان داد محل A با 0/36=Si و 1=Ki بهترین گزینه و در اولویت اول قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها