ارزیابی تخریب سرزمین با بهره‌گیری از مدل‌ جهانی ارزیابی تخریب خاک و مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان‌زایی (مطالعه موردی: دشت یزد-اردکان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

2 استاد، گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

3 استادیار، گروه جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران،

4 استاد، گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی و علوم غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

چکیده

تخریب سرزمین با کاهش چشمگیر تولید بیولوژیک زمین، در نتیجۀ وقوع رخدادهای طبیعی و یا فعالیت‌های نادرست انسانی نمایان می‌شود. پیامدهای ناگوار این پدیده، تهدید امنیت غذایی، رفاه اقتصادی و مشکلات محیط زیستی­ ناشی از کاهش توان بهره‌­برداری از منابع آب، خاک و پوشش گیاهی است. هدف از پژوهش حاضر مقایسه و سنجش وضعیت تخریب سرزمین براساس دو مدل جهانی گلاسود و مدل ایرانی IMDPA است. به این منظور دشت یزد-اردکان واقع در ایران مرکزی به‌عنوان محدودۀ مورد بررسی انتخاب شد. سپس شدت تخریب سرزمین براساس دو مدل گلاسود و IMDPA در هر یک از واحدهای اراضی بررسی شد. صحت و عملکرد دو مدل، از طریق محاسبه شاخص­‌های صحت‌کلی، ضریب کاپای نقشه‌های تولیدی و همبستگی غیرپارامتری اسپیرمن و من‌کندال ارزیابی شد. نتایج ارزیابی صحت نشان داد که نقشه تولیدی IMDPA به‌مقدار 82­% با واقعیت زمینی تطابق دارد. در حالی‌که این تطابق در نقشه حاصل از مدل گلاسود 69­% بود. برپایۀ مدل IMDPA و گلاسود بیابان­‌زایی به‌ترتیب در 33­% و 12­% از منطقه، به شدت در حال پیشروی است. شدت بیابان‌زایی از طبقه متوسط، در حال نزدیک شدن به طبقۀ شدید است. در صورتی که مدیریت صحیح در امر کنترل و پیشگیری بیابان­‌زایی در منطقه صورت نپذیرد، وسعت اراضی با شدت بیابان­‌زایی شدید و خیلی شدید در آینده­‌ای نه‌­چندان دور اضافه خواهد شد. در مجموع فقر پوشش سطح خاک، اصلی­‌ترین عامل در افزایش شدت بیابان‌­زایی دشت یزد-اردکان است. این موضوع حاصل تلفیق عوامل طبیعی و عوامل مخرب انسانی در منطقه است که بر افزایش روند بیابان‌­زایی و تخریب خاک این دشت تأثیر زیادی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. AbdelKawy, W. A. M., & Darwish, K. M. (2019). Assessment of land degradation and implications on agricultural land in Qalyubia Governorate, Egypt. Bulletin of the National Research Centre, 43(1), 70.
  2. AbdelRahman, M. A. E., Natarajan, A., Hegde, R., & Prakash, S. S. (2019). Assessment of land degradation using comprehensive geostatistical approach and remote sensing data in GIS-model builder. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 22(3), 324-334.
  3. Akbari, M., Feyzi Koushki, F., Memarian, H., Azamirad, M., & Alizadeh Noughani, M. (2020). Prioritizing effective indicators of desertification hazard using factor-cluster analysis, in arid regions of Iran. Arabian Journal of Geosciences, 13(8), 319.
  4. Arami, S. A., & Ownagh, M. (2017). Assessment of desertification hazard, risk and development of management plans. Desert, 22(1), 51-67.
  5. Baver, L. D., Gardner, W. H., & Gardner, W. R. (1973). Fisica de suelos. Mexico, Union Tipografica Editoral Hispano Americana.
  6. Benayas, J. M. R., Newton, A. C., Diaz, A., & Bullock, J. M. (2009). Enhancement of biodiversity and ecosystem services by ecological restoration: a meta-analysis. Science, 325(5944), 1121-1124.
  7. Bhattacharyya, R., Ghosh, B. N., Mishra, P. K., Mandal, B., Rao, C. S., Sarkar, D., Das, K., Anil, K. S., Lalitha, M., Hati, K. M., & Franzluebbers, A. J. (2015). Soil Degradation in India: Challenges and Potential Solutions. Sustainability, 7(4), 3528-3570.
  8. Blake, G. R., & Hartge, K. (1986). Particle density. Methods of Soil Analysis: Part 1 Physical and Mineralogical Methods, 5, 377-382.
  9. Bridges, E. (1992). World map of the status of humaninduced soil degradation, oldeman, LR, Hakkeling, RTA and Sombroek, WG UNEP/ISRIC, Nairobi, Kenya, 1990. ISBN 90 6672 042 5, US, 3 maps and explanatory note+ 27 pp, Wiley Online Library.
  10. Dregne, H. E. (2002). Land degradation in the drylands. Arid Land Research and Management, 16(2), 99-132.
  11. Edrisi, S. A., Sarkar, P., Son, J., Prakash, N. T., & Baral, H. (2022). Assessing the Realization of Global Land Restoration: A Meta-analysis. Anthropocene Science, 1(1), 179-194.
  12. Eftekhari, K., Moameni, A., Esfandiari, M., & Pazira, E. (2011). Susceptibility of the Soils to Human-induced Degradation in the Abhar-Khorramdarreh Plain, Based on GLASOD and Geopedologic Approaches. Soil Research, 25(2), 159-176. (in Farsi)
  13. Ekhtesasi, M. R., & Sepehr, A. (2011). Methods and models of desertification assessment and mapping. Yazd, Yazd University.
  14. Entezari Zarch, A., Ahmadi, H., Moeini, A., & Pazira, E. (2021). Impacts of environmental and human factors on desertification-induced land degradation in arid areas. Arabian Journal of Geosciences, 14(22), 2447.
  15. Fathi, M., Jafari, R., & Soltani, S. (2015). Performance comparison of MEDALUD, MICD and FAO-UNEP desertification mapping models in the desertification hotspot of Jarghoyeh region, Isfahan province. Water and Soil Science, 19(71), 299-310. (in Farsi)
  16. Fattahi, A. (2013). Investigation of social and economic development levels in villages of Ardakan - Yazd plain. Agricultural Economics and Development Research, 44(4), 593-602 (in Farsi).
  17. Fattahi, M. M., Darvish, M., Javidkia, H. R., & Adnani, M. (2011). Assessment and mapping of desertification total risk using FAO-UNEP method (case study: Qomroud watershed). Range And Desert Research, 17(4 (41)), 575-588. (in Farsi)
  18. Gee, G. W., & Or, D. (2002). 2.4 Particle‐size analysis. Methods of Soil Analysis: Part 4 Physical Methods, 5, 255-293.
  19. Haji Maleki, K., Mousavi, S. R., Gorji, M., & Sarmadian, F. (2016). Mapping soil degradation based on geopedological method and GLASOD model using GIS in east QAZVIN province. Range and Watershed Management, 68(4), 853-867. (in Farsi)
  20. Johnson, D. L., & Lewis, L. A. (2007). Land degradation: creation and destruction. Lanham, DM, Boulder, New York, Toronto, Oxford.: Rowman & Littlefield.
  21. Kamali Maskooni, E., Kamali, M. , & Khanamani, A. (2021). Investigation and preparation of desertification map based on iranian model of desertification potential (IMDPA) with an emphasis on two criteria of soil and vegetation (case study: Faryab-Kerman province). Environmental Science and Technology, 22(12), 163-178. (in Farsi)
  22. Kapalanga, T. S. (2008). A review of land degradation assessment methods. Land restoration training programme, 2011. Keldnaholt, 112 Reykjavík, Iceland.
  23. Keramatzadeh, M., Fathi, A., & Moazed, H. (2022). Investigate the situation of desertification in south east Ahvaz region using IMDPA model with emphasis on the criteria climate and vegetation. Irrigation Sciences and Engineering, 45(1), 153-166. (in Farsi)
  24. Le, Q. B., Tamene, L., & Vlek, P. L. (2012). Multi-pronged assessment of land degradation in West Africa to assess the importance of atmospheric fertilization in masking the processes involved. Global and Planetary Change, 92, 71-81.
  25. Low, P. (2013). Economic and social impacts of desertification, land degradation and drought. White paper I. UNCCD 2nd scientific conference, prepared with the contributions of an international group of scientists. Retrieved from http://2sc.unccd.int (accessed 26 March 2013.), ISBN 978-92-95043-66-4, Bonn, Germany.
  26. Lukic, S., Baumgertel, A., Obradovic, S., Kadovic, R., Beloica, J., Pantic, D., Miljkovic, P., & Belanovic Simic, S. (2022). Assessment of land sensitivity to degradation using MEDALUS model-a case study of Grdelica Gorge and Vranjska Valley (southeastern Serbia). iForest-Biogeosciences and Forestry, 15(3), 163.
  27. Moghani Rahimi, F., Mazidi, A., & Ghafarian Malamiri, H. R. (2022). An investigation of urban development and land cover changes in abarkoh city combining bands from landsat 7 and 8 satellite images. Geographical Data (Sepehr), 31(121), 127-141. (in Farsi)
  28. Mushi, C. A., Ndomba, P. M., Trigg, M. A., Tshimanga, R. M., & Mtalo, F. (2019). Assessment of basin-scale soil erosion within the Congo River Basin: A review. Catena, 178, 64-76.
  29. Ndomba, P. M. (2015). Validation of GLASOD map for sediment sources and erosion processes identification in the Nyumba ya Mungu reservoir Geosciences, 6(09), 972.
  30. Nikpour, N., Fotoohi, S., Hosseini, S. Z., Negaresh, H., & Bahrami, S. (2022). An assessment of land degradation and its effects on geomorphology using LADA model: a case study of Ilam Province, west of Iran. Environmental Earth Sciences, 81(10), 1-25.
  31. Nkonya, E., Gerber, N., Baumgartner, P., von Braun, J., De Pinto, A., Graw, V., Kato, E., Kloos, J., & Walter, T. (2011). The economics of land degradation: toward an integrated global assessment, Vol 66, Development economics and policy series: Peter Lang GmbH, Frankfurt.
  32. Oldeman, L. R. (1991). World map of the status of human-induced soil degradation, An explanatory note, Global assessment of soils degradation, GLASOD. The Map Sheets.
  33. Olsen, S. R. (1954). Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate: US Department of Agriculture.
  34. Omidvari, S., Nikkami, D., Masihabady, M. H., Barzegar, R., Alizadeh, O., & Ordookhani, K. (2010). Investigation of soil degradation using glasod model by photomorphic working units. Advances in Environmental Biology, 495-501.
  35. Ownegh, M., Ramezani, N., Salman Mahini, A., & Sepehr, A. (2020). Assessing desertification hazards in north khorasan province via MICD and IMDPA models. Desert Ecosystem Engineering Journal, 9(26), 29-42. (in Farsi)
  36. Parvari, H., Hosseini, S. M., Pahlavanravi, A., Moghaddam Nia, A. R., Shahriari, A., & Ekhtesasi, M. R. (2011). Comparison of ICD and ESAS models to desertification map in the Nyatk region of SISTAN. Watershed Management Researches (Pajouhesh-Va-Sazandegi), 1(90), 42-54. (in Farsi)
  37. Pashaei, m., Rashki, A., & Sepehr, A. (2016). Investigation of statistical analysis of desertification integrated indicators by using the ANOVA Non-Parametric tests. Water and Soil Conservation, 23(3), 257-272. (in Farsi)
  38. Raeesi, A., Zehtabian, G. R., Ahmadi, H., Khosravi, H., & Dastourani, M. (2013). Evaluation of current desertification status in shore deserts using biophysical criteria of IMDPA model (case study: Kahire Konarak, Chabahar). Watershed Management Researches (Pajouhesh-Va-Sazandegi), 25(4 ), 43-51. (in Farsi)
  39. Rezaee Rad, N. (2009). The study of desertification potential Cheshme Khan basin by IMDPA method. (M.Sc. Thesis), University of Tehran. (in Farsi)
  40. Saremi Naeini, M. A. (2021). Evaluation of the effects of land use change in Meybod and Ardakan cities on the intensity of wind erosion. Range and Watershed Managment, 74(1), 121-135. (in Farsi)
  41. Silakhori, E., Ownegh, M., Sadoddin, A., & Filekesh, E. (2014). Comparing efficiency of iranian desert hazard assessment models, namely MICD and IMDPA (case study: Sabzevar region). Water and Soil Conservation (Agricultural Sciences and Natural Resources), 21(4), 1-28. (in Farsi)
  42. Sokouti, R., Gholamazad, S., & Ghaemian, N. (2015). Assessing Soil Degradation by GLASOD Method, Case of Orumieh Plain. Land Management, 2(2), 161-169. (in Farsi)
  43. Soltani Gerdfaramarzy, M., Mozafari, G., & Shafie, S. (2018). Analysis of the effects of recent climatic droughts on the salinity of subterranean waters using geostatistical and GIS methods in Yazd- Ardakan Plain. Geographical Data (SEPEHR), 27(106), 179-199. (in Farsi)
  44. Sun, B., Li, Z., Gao, Z., Guo, Z., Wang, B., Hu, X., & Bai, L. (2017). Grassland degradation and restoration monitoring and driving forces analysis based on long time-series remote sensing data in Xilin Gol League. Acta Ecologica Sinica, 37(4), 219-228.
  45. Tavakoli, M., Nourinejad, S., & Rostaminia, M. (2017). Evaluation and comparison of ICD and ESAs models for desertification zonation in Mehran plain, Ilam. Range and Desert Research, 24(4), 853-869. (in Farsi)
  46. Tiwari, N. D., & Mishra, D. (2022). Geospatial analysis of land degradation by fuzzy membership algorithm in reference to Satna river basin in northern foreland of Peninsular India. Arabian Journal of Geosciences, 15(12), 1-23.
  47. (1994). United Nations convention to combat desertification in those countries experiencing serious drought and/or desertification, particularly in Africa. UN, Paris.
  48. (2002). Global alarm: dust and sandstorms from the world's drylands, Asia Regional Coordinating Unit, Secretariat of the United Nations, Convention to Combat Desertification (UNCCD–CRIC1). Bangkok.
  49. Van Lynden, G., & Kuhlmann, T. (2002). Review of degradation assessment methods. World Soil Information (ISRIC), Wageningen, The Netherlands.
  50. Wim, G., & El Hadji, M. (2002), Causes, general extent and physical consequence of land degradation in arid, semi-arid and dry sub-humid areas. Forest conservation and natural resources, Forest Department, FAO, Rome, Italy.
  51. Zolfaghari, F., & Sepahi, S. (2022). Identify the similar geomorphological units to apply the same management based on desertification intensity (case study Sistan and Baluchestan province, Saravan). Natural Environmental Hazards, 10(30), 167-182. (in Farsi)
مدیریت بیابان
دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 24
6 مقاله
اسفند 1401
صفحه 1-20

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 آبان 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار