TY - JOUR ID - 252156 TI - ارزیابی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی با بهره‌گیری از مدل ESAs و اولویّت‌بندی راهبردهای مدیریتی (مطالعه مورد: حوزه کویر نمک، استان خراسان رضوی) JO - مدیریت بیابان JA - JDMAL LA - fa SN - 2476-3985 AU - طالبان فرد, علی اصغر AU - اکبری, مرتضی AU - اعظمی راد, محمود AD - کارشناسی ارشد، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، ایران. AD - استادیار، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، ایران. AD - دکتری، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 10 IS - 2 SP - 1 EP - 20 KW - شاخص‌های بیابان‌زایی KW - پرسشنامه KW - دلفی KW - فعالیت‌های انسانی KW - برنامه‌ریزی سناریو DO - 10.22034/jdmal.2022.549710.1377 N2 - بیابان‌زایی فرآیندی پیچیده و تهدید جدی محیط‌زیستی در بسیاری از مناطق به ویژه مناطق خشک جهان است. با شناخت دقیق عوامل مؤثر در گسترش بیابان‌زایی و ارائه راهبرهای مدیریتی مناسب، امکان کاهش و یا مهار این پدیده، فراهم می شود. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی معیارها و شاخص‌های مهم و پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی در حوضۀ کویر نمکِ استان خراسان رضوی و ارائه راهبرد‌های مدیریتی مقابله با بیابان‌زایی انجام شد. در این پژوهش از مدل ارزیابی حساسیت اراضی به بیابان زایی (ESAs)، داده‌های موجود و مبتنی بر برداشت میدانی و واقعیت‌های زمینی در سال 1400 استفاده شد. درآغاز پنج معیار خاک، اقلیم، پوشش گیاهی، فرسایش و فعالیت‌های انسانی به عنوان معیارهای اصلی بیابان‌زایی منطقه شناسایی و سپس برپایۀ نظر کارشناسی بیش از 40 متخصص منابع طبیعی، شاخص‌های هر معیار طبقه‌بندی، وزن‌دهی و ارزش‌گذاری شد. با محاسبۀ میانگین هندسی شاخص‌ها، کیفیت هر معیار تعیین و در آخر نقشه پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی در سامانۀ اطلاعات جغرافیایی به‌­دست آمد. تعیین راهبردهای مدیریتی با بهره‌­گیری از روش دلفی و با توزیع پرسش‌نامه در دو مرحله و براساس برنامه‌ریزی سناریو و آینده پژوهی انجام شد. نتایج نشان داد از میان معیارهای بیابان‌زایی منطقه، اقلیم، فعالیت‌های انسانی، خاک و فرسایش به ترتیب با ارزش 1.54، 1.53، 1.51 و 1.50 مهمترین معیارها و پوشش گیاهی با ارزش‌ 1.45 به عنوان معیار بعدی موثر در بیابان‌زایی می‌باشد. بر اساس نتایج، 12% از مساحت منطقه در کلاس شکننده و حدود 88%  نیز در کلاس‌های بحرانی متوسط تا شدید قرار دارد. براساس برنامه‌ریزی سناریو و روش آینده پژوهی، بهترین و بدترین سناریوها در چهار دسته مختلف محیطی و طبیعی همچون اعمال مدیریت تطبیقی و انسجام سازمانی، توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی، توسعه آموزش، فرهنگ‌ سازی و تبلیغات، طرح‌های مشارکتی منابع طبیعی، به عنوان راهبردهای مدیریتی جامع‌نگر تدوین شد. UR - https://www.jdmal.ir/article_252156.html L1 - https://www.jdmal.ir/article_252156_e4b706507ed2baa908e118c81e913d4a.pdf ER -