ارزیابی تأثیر تغییرات زمانی شرایط اقلیمی و وضعیت آب زیر‌زمینی بر شدت بیابان‌زایی دشت گرمسار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد بیابانزدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان

2 استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

3 استادیار دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان

4 استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

نخستین گام در بیابان‌زدایی، جلوگیری از گسترش بیابان می‌باشد؛ که این مسئله باید متکی بر شناخت پدیده‌هایی است که با کنش واندرکنش با یکدیگر در یک ناحیه تغییراتی را به وجود می‌آورند و منجر به بیابان‌زایی می‌شوند. در این پژوهش با استفاده از روش ایرانی IMDPA شدت بیابان‌زایی دشت گرمسار در 4 دورۀ زمانی 75-1373، 81-1375، 88-1381 و 90-1388 مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از بررسی و ارزیابی‌های اولیه دو معیار اقلیم و آب به‌عنوان مهم‌ترین معیارهای موثر در بیابان‌زایی منطقه در نظر گرفته شد. برای معیار اقلیم 3 شاخص خشکی ترانسو، بارش سالانه و شاخص خشکسالی و برای معیار آب 3 شاخص افت آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم درنظر گرفته شد. سپس براساس مدل مذکور به هر شاخص امتیاز ددهی شدو با میانگین هندسی نقشه‌های وضعیت بیابان‌زایی در نرم‌افزار  ARCGIS9.3برای 4 دوره زمانی تهیه شد؛ سپس با تلفیق نقشه معیارها به روش متوسط هندسی، نقشه وضعیت بیابان‌زایی برای 4 دوره به‌دست آمد. از بین شاخص‌های بررسی شده‌ در این دوره، چهار شاخص خشکی ترانسو، افت آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی آب و شاخص بارش سالانه به ترتیب با ارزش عددی 81/3، 17/3، 11/3 و 09/3 بیشترین تأثیر و دو شاخص نسبت جذب سدیم، شاخص خشکسالی به ترتیب با ارزش عددی 17/1 و 63/1 کمترین تأثیر را در بیابان‌زایی دشت گرمسار دارند. تجزیه و تحلیل معیارهای بیابان‌زایی در منطقه گرمسار نشان داد که در میان معیارهای مورد بررسی، معیار آب بیشترین اثر را بر روی تخریب زمین و بیابان‌زایی از سال 1373 داشته است.  

کلیدواژه‌ها