برآورد توان بیابان‌زایی استان یزد با بهره‌گیری از شاخص‌های DVI

گنجائیان, حمید; محمدیان, کلثوم; جاودانی, مهناز; صفری نامیوندی, مهدی

doi:10.22034/jdmal.2023.2004871.1419

برآورد توان بیابان‌زایی استان یزد با بهره‌گیری از شاخص‌های DVI

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران،‌ ایران.

² کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه پیام نور، واحد سنندج، سنندج، ایران.

³ دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

⁴ دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی، تهران،‌ ایران.

10.22034/jdmal.2023.2004871.1419

چکیده

بیابان‌زایی یکی از چالش‌های مهم در بسیاری از کشورهای دنیا است و این پدیده بعنوان تهدیدی جدی برای بسیاری از مناطق از جمله مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به شناسایی مناطق آسیب‌پذیر استان یزد در برابر بیابان‌زایی با استفاده از شاخص DVI پرداخته است. در پژوهش حاضر از اطلاعات کتابخانه‌ای، بررسی‌های آماری مربوط به جمعیت استان یزد، داده‌های اقلیمی استان یزد و مدل رقومی ارتفاعی SRTM 30m استفاده شده است. مهمترین نرم‌افزارهای مورد استفاده، نرم‌افزار ArcGIS و SPSS بودند که بر پایۀ شاخص آسیب‌پذیری DVI به‌کاربرده شدند. در شاخص DVI از 9 معیار در قالب چهار گروه: جمعیتی، آب‌وهوایی، توپوگرافی و خاکشناسی بهره‌گیری می‌شود. همچنین بر خلاف پژوهش‌های پیشین، از مدل ANP نیز به‌منظور وزن‌دهی به شاخص‌ها استفاده شده است. نتایج حاصله از پژوهش نشان داده است که حدود 84% از وسعت استان یزد دارای توان آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیادی است که عمدتا شامل مناطق شمالی و مرکزی استان یزد است. همچنین بر اساس نتایج حاصله، در بین شهرستان های استان یزد، شهرستان‌های خاتم و بهاباد دارای کمترین درصد آسیب‌پذیری و شهرستان‌های یزد، میبد و اردکان دارای بیشترین پتانسیل آسیب‌پذیری هستند. مجموع نتایج حاصله از این پژوهش نشان داده است که بخش‌های زیادی از استان یزد از جمله مناطق شمالی و مرکزی آن دارای پتانسیل آسیب‌پذیری زیادی هستند که نیازمند توجه ویژه و اجرای برنامه‌های بلندمدت برای جلوگیری از آسیب‌پذیری و افزایش بیابان‌زایی است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.24763985.1402.11.2.3.6

موضوعات

ارزیابی بیابان‌زایی

مراجع

Baraka, K., Chandra, M., Sekaran, D., & Barak, K. (2012). Sensitivity of land to desertification and environmental sensitivity indices in agricultural ecosystems (1984 and 2008) in the region of Boustan, Ecological Economics, 1, 834-837. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2018.03.012
Capozzi, F., Di Palma, A., De Paola, F., Giugni, M., Iavazzo, P., Topa, M. E., & Giordano, S. (2018). Assessing desertification in sub-Saharan peri-urban areas: case study applications in Burkina Faso and Senegal. Geochemical Exploration, 190, 281-291. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2018.03.012
Feng, Q., Ma, H., Jiang, X.M., Wang, X., & Cao, S.X. (2015). What Has Caused Desertification in China? Scientific Reports, 5, 1-8. DOI: https://doi.org/10.1038/srep15998
Flores, E. S., & Yool, S. R. (2007). Sensitivity of change vector analysis to land cover change in an arid ecosystem. Remote Sensing, 28(5), 1069–1088. DOI: https://doi.org/10.1080/01431160600868482
Honardoust, F., Ownegh, M., & Sheikh, V. (2011). Assessing desertification sensitivity in the northern part of Gorgan Plain, southeast of the Caspian Sea, Iran. Environmental Sciences, 5(3), 205-220. DOI: https://doi.org/3923/rjes.2011.205.220 [In Persian]
Iran Statistics Center. (2016). Demographic information of Yazd province.https://www.amar.org.ir [In Persian]
John, R., Chen, J.Q., Lu, N., & Wilske, B. (2009). Land cover/land use change in semi-arid Inner Mongolia: 1992–2004. Environmental Research Letters, 4, 1–9. DOI: https://doi.org/1088/1748-9326/4/4/045010
Kalyan, S., Sharma, D., & Sharma, A. (2021). Spatio-temporal variation in desert vulnerability using desertification index over the Banas River Basin in Rajasthan, India. Arabian Journal of Geosciences, 14(1), 1-13. DOI: https://doi.org/1007/s12517-020-06417-0
Kazeminia, A., Rangzan, K., & Mahmoud Abadi, M. (2017). Assessment of Desertification using the MEDALUS model (Case study: the lands of west Ahvaz). RS and GIS for Natural Resources, 8(2), 111-126. [In Persian]
Lamchin, M., Lee, W.K., Jeon, S.W., Lee, J.Y., Song, C., & Piao, D. (2017). Correlation between desertification and environmental variables using remote sensing techniques in Hogno Khaan, Mongolia. Sustainability, 9, 519. DOI: https://doi.org/10.3390/su9040581
Ma, Z., Xie, Y., Jiao, J., Li, L., & Wang, X. (2011). The construction and application of an Aledo-NDVI based desertification monitoring model. Procedia Environmental Sciences, 10(C), 2029–2035. DOI: https://doi.org/10.1016/j.proenv.2011.09.318
Maghsoudi, M., & Pireh M. (2022). Identifying Vulnerable Areas to Desertification using the DVI Index (Case study: Kerman province). Environmental Erosion, 12 (3), 1-17. [In Persian]
Mombeni, M., Karamshahi, A., Azadnia, F., Garaee, P., & Karimi, K. (2016). Assessment of desertification intensity using IMDPA method (Case study: Dashte Abbas, Ilam). RS and GIS for Natural Resources, 7(3), 100-112. [In Persian]
Nadi, M., Kalantari, S., Khavaninzadeh, A., & Tazeh, M. (2022). Evaluation of desertification situation in Tabas city based on technogenic desertification indicators using satellite images. Ecosystem Management, 2(2), 34-45. DOI: https://doi.org/10.22034/emj.2022.254751 [In Persian]
Salehi, A., & Karasi, P. (2021). The role of man-made factors in desertification east of Isfahan. Spatial Planning, 11(3), 1-24. DOI: https://doi.org/10.22108/sppl.2021.126373.1546 [In Persian]
Shirghir, S., & Masoudi, M. (2021). Hazard Assessment of Desertification Using the New Model of Proposed MEDALUS. Watershed Research, 2(34), 133-148. DOI: https://doi.org/10.22092/wmej.2021.352966 [In Persian]
Tavares, J.D.P., Baptista, I., Ferreira, A.J., Amiotte-Suchet, P., Coelho, C., Gomes, S., & Varela, L. (2015). Assessment and mapping the sensitive areas to desertification in an insular Sahelian mountain region Case study of the Ribeira Seca Watershed, Santiago Island, Cabo Verde. Catena, 128, 214-223. DOI: https://doi.org/10.1016/j.catena.2014.10.005
Vorovencii, L. (2017). Applying the change vector analysis technique to assess the desertification risk in the south-west of Romania in the period 1984–2011. Environmental Monitoring and Assessment, 189 (10). 1-17. DOI: https://doi.org/1007/s10661-017-6234-6
Wang, X., Hua, T., Lang, L., & Ma, W. (2017). Spatial differences of aeolian desertification responses to climate in arid Asia. Global and Planetary Change, 148, 22-28. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2016.11.008
Zolfaghari, F., & Khosravi, H. (2016). Assessment of Desertification Severity Using IMDPA Model in Saravan Region. Geography and Environmental Planning, 2(27), 87-102. DOI: https://doi.org/10.22108/gep.2016.21817 [In Persian]