کاربرد ویژگی‌های دانه‌بندی رسوبات بادی در تعیین مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای همگن براساس تحلیل‎های آماری دو و چند متغیره (مطالعه موردی: ارگ کاشان)

توکلی فرد, اصغر; نظری سامانی, علی اکبر; قاسمیه, هدی; مشهدی, ناصر

doi:10.22034/jdmal.2013.17090

کاربرد ویژگی‌های دانه‌بندی رسوبات بادی در تعیین مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای همگن براساس تحلیل‎های آماری دو و چند متغیره (مطالعه موردی: ارگ کاشان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناسی ارشد بیابانزدایی، دانشکدهی منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان

² استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

³ استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان

⁴ استادیار مرکز تحقیقات بینالمللی بیابان، دانشگاه تهران

10.22034/jdmal.2013.17090

چکیده

ارگ ریگ بلند کاشان، یکی از معدود مجموعه‌های ماسه‌ای مهم ایران به شمار می‌آید. به منظور تعیین همگنی ویژگی‌های تپه‏های ماسه‌ای مختلف در ارگ کاشان، ابتدا با استفاده از پایگاه Google earth، عکس‌های هوایی و نیز بازدیدهای میدانی، نقشة مرفولوژی منطقه‌ی مورد مطالعه تهیه شد. سپس به منظور تعیین متغیرهای آماری مختلف انواع تپه‌های ماسه‌ای، نمونه‌برداری از رسوبات بادی در اشکال مختلف تپه‌های ماسه‌ای صورت گرفت. بررسی شاخص‌های دانه‌بندی (گرانولومتری) نمونه‌ها براساس روش الک خشک انجام گرفت و با استفاده از نرم‌افزار Gradistat پارامترهای آماری از قبیل قطر میانگین، جورشدگی، کج‌شدگی، کشیدگی،d₁₀ و d₉₀ تعیین و مهم‌ترین متغیرهای مؤثر در گروه‌بندی تپه‌ها براساس ویژگی‌های دانه‌بندی بر مبنای شاخص‌های لامبدا و ضرایب کانونیک تعیین شد. نتایج نشان داد که تنها دو متغیر جورشدگی و کشیدگی از نظر آماری توانایی جداسازی تپه‏های مختلف را دارند (با دقت حدود 57 %). بنابراین با توجه به دو شاخص جورشدگی و کشیدگی طبقه‌بندی همگنی تپه‌ها به روش تحلیل خوشه‌ای انجام شد. نتایج نشان داد که تپه‌های ماسه‌ای تثبیت شده (بارخانی) در گروه مجزا قرار می‌گیرند. این مسئله به دلیل تأثیر شرایط ناشی از استقرار پوشش گیاهی از یک سو و توانایی باد در حمل ذرات ریز دانه‌تر و به جای ماندن ذرات درشت‎دانه بیشتر در این مناطق است. همچنین به منظور بررسی همگنی تپه‌های ماسه‌ای به روش آنالیز دو متغیره، نمودارهای بایوپلات ترسیم و مشخص شد شاخص‌هایی همچون d₁₀ وd₉₀ نیز به طور گرافیکی و بصری قابلیت تفکیک را دارا هستند ولی از نظر آماری چنین نیست. نتایج نشان‌دهندة قابلیت روش‌های چند متغیره در طبقه‌بندی تپه‌های ماسه‌ای است. آنچه مسلم است استفاده از روش های چند متغیره می‌تواند به طور کمی تپه‌های ماسه‎ای را طبقه‌بندی کرد و نظرات کارشناسی را به حداقل رساند.

کلیدواژه‌ها