تأثیر عوامل محیطی بر مقدار مواد مؤثرة گیاه Nepeta asterotricha Rech.f با بهره‌گیری از روش تحلیل کاهشی

جعفریان, زینب; گلدان ساز, مصطفی; صفاییان, روجا; سنبلی, علی; کارگر, منصوره

doi:10.22034/jdmal.2020.38666

تأثیر عوامل محیطی بر مقدار مواد مؤثرة گیاه Nepeta asterotricha Rech.f با بهره‌گیری از روش تحلیل کاهشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

² دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

³ استادیار، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

⁴ دانشیار، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁵ دکتری علوم مرتع، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز، البرز، ایران

10.22034/jdmal.2020.38666

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر برخی عاملهای محیطی بر مقدار مواد مؤثرة گیاه دارویی پونهسای کرک ستارهای -Nepeta asterotricha Rech.f- در هشت رویشگاه استان یزد انجام شد؛ و در پایان بهترین رویشگاه دارویی آن تعیین شد. به این منظور ویژگیهای خاکی در سه تکرار از هر رویشگاه، شامل ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، شوری، بافت خاک اندازهگیری شدند. همچنین ویژگیهای توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت آن در رویشگاهها اندازهگیری گردید. برای بررسی اسانس، نمونههای گیاهی در هشت منطقه با سه تکرار جمعآوری و پس از خشک کردن در شرایط آزمایشگاهی و سایه، اسانسگیری به مدت سه ساعت انجام گرفت. برای بررسی رابطة بین متغیرهای محیطی و مواد مؤثره از تحلیل کاهشی RDA استفاده شد. مقایسة میانگینها با بهرهگیری از آزمون توکی و سطح معنیداری 05/0 انجام شد. 31 ترکیب شیمیایی در مواد مؤثره شناسایی شد که 24 ترکیب در رویشگاههای مختلف با هم اختلاف داشتند. نتایج نشان داد که مواد مؤثره موجود در گونۀ مورد بررسی، از جمله α-Thujene،α-Terpinene، p-Cymene، (Z)-β-Ocimene، γ-Terpinene، terpinen-4-ol، cis-Sabinene hydrate،α-Terpinolene، 4aβ,7α,7aα-nepetalactone و 4aα,7α,7aβ-nepetalactone در دو مرحلة رشد رویشی و گلدهی، و هشت رویشگاه، اختلاف معنیداری در سطح 95 درصد داشتند. در مرحلة رویشی مواد مؤثرة 1,8-Cineole، cis-Sabinene hydrate، trans-Caryophyllene و Limonene و در مرحلة گلدهی، مواد مؤثرة Rose furan epoxide ، 4 aβ,7α,7aα-nepetalactone، α-Pinene، cis-Linalool oxide، α-Terpinolene دارای بیشترین مقدار بودند. در بین متغیرهای محیطی نیز هدایت الکتریکی، پتاسیم، شن و ارتفاع تأثیر بیشتری در مرحلة گلدهی داشتند. از آنجاییکه رویشگاههای دهبالا و تقیآباد دارای شرایط بهتری از نظر این متغیرها بود و مقدار مواد مؤثره اسانس گیاه مورد بررسی در آنها بیشتر بود، بنابراین پیشنهاد میشود از پایههای گیاهی این مناطق برای احیاء مناطقی با شرایط محیطی مشابه استفاده شود. همچنین این رویشگاهها به عنوان رویشگاههای بهینة این گونه در استان یزد تعیین شدند.

کلیدواژه‌ها