مدیریت زیستی خاک‌های آلوده به برخی عناصر سمی در مناطق خشک (بررسی موردی: سنگ‌شکن بوکسیت معدن آلومینا جاجرم)

خرمن دار, خدیجه; حسینعلی زاده, محسن; مهدوی, علی; محمدیان بهبهانی, علی; یگانه, حسن

doi:10.22034/jdmal.2023.1972534.1401

مدیریت زیستی خاک‌های آلوده به برخی عناصر سمی در مناطق خشک (بررسی موردی: سنگ‌شکن بوکسیت معدن آلومینا جاجرم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

² دانشیار گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

³ دانشیار گروه علوم جنگل، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

⁴ استادیار گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

⁵ دانشیار گروه علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

10.22034/jdmal.2023.1972534.1401

چکیده

آلودگی خاک با عنصرهای فلزی و شبه فلزی سمی به عنوان مشکل محیطزیستی در جهان به شمار می‌آید. فعالیت‌های معدنی منجر به آلودگی منابع طبیعی می‌شود. در پژوهش حاضر با هدف ارزیابی پتانسیل گیاه‌پالایی گونه‌های مرتعی درمنه دشتی Artemisia sieberi Besser و قیچ Fisch. & C.A.Mey atriplicoides Zygophyllum در جذب عنصرهای Ni, Co, As, Cr, V موجود در اطراف سنگ‌شکن بوکسیت معدن آلومینا پرداخته شد. نمونه‌برداری خاک در فاصله‌های m700-450، 1200-800، 2000-1400 و 5000-2500 از سنگ‌شکن و منطقه شاهد انجام شد. به این منظور بذرها در گلدان‌هایی به نسبت 3:1:1 ماسه بادی، کود پوسیده و خاک زراعی کاشت و پس از گذشت دو ماه به گلدان‌هایی با خاک‌های نمونه‌برداری شده از فاصله‌های هدف منتقل شدند. پس از اتمام یک دوره رویشی پتانسیل گیاه‌پالایی گونه‌های مذکور با آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی، در سه تکرار در شرایط گلخانه‌ بررسی شد. نتایج نشان داد که میزان تجمع عنصرهایNi, Co, Cr, As در اندام هوایی و زیرزمینی گونه A.sieberi بالاتر از Z.atriplicoidesاست، اما مقدار تجمع V در اندام هوایی و زیرزمینی گونه Z.atriplicoides بیشتر از A.sieberi بود. مقدار تجمع عنصرهای Ni, Co, Cr, As در گونه A.sieberi به ترتیب 7/7071> 96/2928>1/366> 07/151 و میزان تجمع V درگونه Z.atriplicoides برابر mg/kg55/510 و بین مقدار تجمع V در اندام هوایی و زیرزمینی گونه‌های مذکور و فاصله‌های هدف اختلاف معنی‌داری در سطح 1% مشاهده شد. فاکتور انتقال عناصر در گونه‌ A.sieberi بیشتر از یک و در گونه Z.atriplicoides کمتر از یک، است. بنابراین، از نظر فاکتور انتقال گونه‌ A.sieberi قابلیت بیشتری برای استخراج گیاهی و گونه Z.atriplicoides توان بهتری برای تثبیت گیاهی دارد. همچنین گونه‌های A.sieberi و Z.atriplicoides به عنوان گونه‌های بیش‌اندوز عنصرهای Ni, Co شناخته شدند. بنابراین، این گونه‌ها برای پاک‌سازی اراضی آلوده به عنصرهای مورد بررسی به خصوص Ni، Co در مناطق مشابه می‌توانند، استفاده ‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات