تخمین ظرفیت و عوامل مؤثر بر بیابان‌گردی در منطقۀ حفاظت شده بیابان ساحلی هماگ هرمزگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد رشتۀ بیابان‌زدایی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، بندرعباس، ایران.

2 عضو هیات علمی گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، بندرعباس، ایران.

چکیده

مرزهای آبی ایران بیش از 40% است و تنها در سه استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان مرزهای متصل به دریاهای آزاد وجود دارد و این مناطق جزء بیابان‌های ساحلی‌­اند. این نواحی دارای جاذبه های ژئوتوریستی زیادی هستند و توسعه صنعت گردشگری بیابانی همجوار اقیانوس، نقش مهمی بر توسعۀ سطح اقتصادی مردم محلی و افزایش درآمد ناخالص داخلی ایران دارد. قطر در دنیا قطب گردشگری بیابان‌های ساحلی شناخته شده و متاسفانه علی­رغم قابلیت­‌های زیاد در استان‌­های جنوب کشور، صنعت گردشگری بیابان­‌های ساحلی در ایران، هنوز رشد نیافته است. لذا هدف این پژوهش، تخمین قابلیت و عوامل مؤثر بر بیابان­‌گردی در منطقه حفاظت شده هماگ می­‌باشد. پس از جمع‌آوری لایه های اطلاعاتی پایه، زیر مدل­‌های متغیرهای محیطی و بوم‌­شناختی مانند شیب، ارتفاع، خاک، پوشش گیاهی، اقلیم، منابع آب، جاذبه‌های منطقه و متغیر زیرساختار مانند دسترسی به جاده‌ها و مسیر، دسترسی به مراکز خدماتی-رفاهی با بهره­‌گیری از دستورالعمل FAO  طبقه‌بندی و مدل شایستگی گردشگری بیابان‌گردی منطقه ارائه شد. نتایج بررسی تخمین مدل نشان­داد که 43.17 ، 39.63، 6.90 و 10.30% بترتیب در طبقه شایستگی زیاد، متوسط، کم و عدم شایستگی قرار دارد. بر این پایه از بین متغیرهای محیطی و بوم­‌شناختی، دسترسی به منابع آب، شایستگی زیستگاه گوشتخواران بیابانی، تعداد زوج سمان بیابانی و از بین متغیرهای زیر ساختار، دسترسی به جاده و مسیر از عامل­‌های کاهش‌دهنده شایستگی بیابان­گردی و دسترسی به مراکز خدماتی-رفاهی از عوامل افزایش‌دهندگی شایستگی گردشگری بیابان بودند. با توجه به مقولۀ زیاد‌بودن تنوع گونه‌­های گیاهی، بوم‌­گردی بیابان و منظرهای زیبای حیات وحش منطقۀ حفاظت شده هماگ، توسعۀ گردشگری بیابان برای بازدید از جاذبه های طبیعی بویژه گونه‌­های جانوری خاص مانند خزندگانی چون آگاما و غیره در کنار جاذبه‌­های ژئومورفولوژیک ویژه و منحصر به فرد آن توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. Amiri, F., H. Arzani, M. Farahpour, M. R. & Chai Chi, S., (2007). Model of multi-purpose use of rangeland using GIS (Case study: Qara-Agach Semirom watershed), PhD Dissertation in The Field of Rangeland Science, Islamic Tehran Azad University, 296-107. [In Persian]
  2. Arzani, H. Yousei, Sh., Jafari, M. and M. & Farahpour, M. (2006). Production range suitability map for sheep grazing using GIS (Case study: Taleghan region in Tehran province). International Conference of Map Middle East, Dubai.
  3. Bagherzadeh, M., Mahdavi, R. & Rezai, M., (2021). Management of coastal deserts by evaluating the fitness of the mangrove lands in attracting tourists, Desert Management, 8(15), 191-204. DOI: 22034/JDMAL.2020.44932 [In Persian]
  4. Bertini, A. & Vitolo, T. (2023). Historical centres, protected natural areas, communities and sustainable development: a possible balance, Land, 12(2), 403. DOI: https://doi.org/10.3390/land12020403
  5. (1991). Gudelines: Land evaluation for extensive grazing FAO, Soils bull. 58. 170 pp.
  6. (1995). Planning for sustainable use of land resources: towards a new approach FAO, Land and Water Bull 2, 60pp.
  7. Farashi Kahnoji,, Rezai, M., Mahdavi, R., Moslehi, M. & Eskandari, S., (2023). Effects of dieback on the vegetative, chemical, and physiological status of mangrove forests, Iran. Arid Lands, 15(11), 1391-1404. DOI: https://doi.org/10.1007/s40333-023-0038-z
  8. Farazmand, A., Arzani, H., Javadi, S. A. & Sanadgol, A. A., (2019). Determining the factors affecting rangeland suitability for livestock and wildlife grazing. Ecology and Environmental Research, 17(1). 317- 329. DOI: 15666/aeer/1701_317329
  9. Farazmand, A., Arzani, H., Javadi, S. A. & Sandgol, A., (2017). Investigating the suitability of Jalizjand pastures for tourism and recreation. Rangeland and Desert Research, 26(1), 187-200. [In Persian]
  10. Ghorbania, & Armin, M., (2019). Evaluating the nature tourism potential of the landscape of Dena protected area using the quantitative method of diversity, Natural Environment, 73(4), 745-758. [In Persian]
  11. Gumede, Th. K., Nzama, A. T., & Mdiniso, J. M., (2022). Evaluating the effectiveness of the strategies for sustaining nature-based tourism amid global health crises: a global perspective. Sustainable Built Environment, 1(1), 29. DOI: 5772/intechopen.108782
  12. Gul, A., M.K. Orucu, & O. Karaca, (2006). An approach for recreation suitability analysis to recreation planning in Golcuk nature park. Environment Management, 37(5), 606-625. DOI: 1007/s00267-004-0322-4
  13. Hassen Yasin. K. & Weldu Woldemariam. G., (2023). GIS-based ecotourism potentiality mapping in the East Hararghe Zone, Ethiopia, Heliyon, DOI: 10.1007/s00267-004-0322-4
  14. Harrison, J., (2002). International agreements and programs on protected areas. parks: International Journal for Protected Area Managers, 12, 1- 6.
  15. Heshmati, A., Salman Mahini, A. R., & Naseri, H., (2011). Evaluating the capability of some leisure activities using multi-criteria evaluation method. The Second Environmental Planning and Management Conference, University of Tehran, Tehran, Iran.
  16. He, S. & Jiao, W. (2023). Conservation-compatible livelihoods: an approach to rural development in protected areas of developing countries, Environmental Development, 45, 100797. DOI: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4112905
  17. Irfan, M., Ullah, S., Razzaq, A., Cia, J. & Adebyo, T., (2023). Unleashing the dynamic impact of tourism industry on energy consumption, economic output, and environmental quality in China: a way forward towards environmental sustainability, Cleaner Production, DOI: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.135778
  18. Job, H., & Schmid, L. (1959). Serengeti darf nicht sterben. Jahre publication, Tanzania.
  19. Kamalizadeh, A., (2024). A century and a half of businessmen's company, history of Hormozgan chamber of commerce. Hormozgan Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture, 608 P. [In Persian]
  20. Kusumastuti, D., Pranita, D., Viendyasari, M., Rasul, M., S., Sarjana, S., (2024). Leveraging local value in a post-smart tourism village to encourage sustainable tourism, Sustainability, 16, 2. DOI:3390/su16020873
  21. Lichun, Mo., Jiancheng Chen & Yi. Xie, (2021). Ecological approach for the evaluation of structure and sustainability in the tourism industry. School of economics & management, Beijing forestry University, 100083, China. DOI:https://doi.org/10.3390/su132313294
  22. Rezai, M., Moslemi, H., (2020). Spatial distribution of the use of scientific recreation with emphasis on the model of determining the corridor of wildlife of poisonous pairs and terrestrial mammals in desert protected areas, Geographical Explorations of Desert Areas, 9(1), 1-19. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2016.11.003 [In Persian]
  23. Mohammadi, B. (2015). Evaluation of nature tourism potential of Khosh Yilagh area of Golestan province Pasture. Master's Thesis, Faculty of rangeland and watershed management, Gorgan University of agricultural sciences and natural resources. [In Persian]
  24. Makhdoom, M., (1390). The foundation of land development. Tehran University Press, 116-189. [In Persian]
  25. Parvesh, H., & Birami Bastam, L. (2020). Presentation and prioritization of sustainable tourism solutions in GNU-protected area. Geographical Journal of Tourism Space, 9(36), 38-52.
  26. Pariab, J., Abbasi, E., Sadighi, H., Choobchian, A. & Hosseinzadeh Sahafi, Sh. (2024). Identifying attractive fisheries-tourism activities in the Caspian Sea coastline: using delphi technique, Journal of Agricultural Science and Technology. 26(1), 41-56. DOI:22034/JAST.26.1.41
  27. Sharfi, S., (2023). Evaluation of the recreational potential of the national lands of the middle part of the Dorud-Burujard basin in Lorestan province, Management, Geographic and Space, 12(4), 97-114. DOI:30488/GPS.2022.246046.3297 [In Persian]
  28. Rezaei, M., Arzani, H., Azarnivand, H. & Tireh Najafi Shabankareh, K., (2014). Presenting the ecotourism sustainability model in protected and dry areas in Hormozgan (Case study: Geno protected area). D Thesis on Desertification, Faculty of Natural Resources, University of Tehran. 267 pp. [In Persian]
  29. Rafahi, H., (2006). Water erosion and its control, Tehran University Press, 671 p. [In Persian]
  30. Sur, A. & Heydari Alamdarlu., A., (2011). Determining tourism sustainability of pastures behind Yazd mountain using GIS. Scientific Research Quarterly of Natural Ecosystems of Iran, 3(1),71-83. [In Persian]
  31. Sur, A., Arzani, H., Tavili, A., & Farah Pour, M. (2011). Determining the sustainability of multi-purpose use of pasture based on the guidelines and comparing it with the FAO method (Case study: Taleghan), Master's Thesis in The Field of Rangeland Management, Faculty of Natural Resources, University of Tehran. [In Persian]
  32. Sobhani, P., & Danehkar, A. (2022). Determining the suitable climate for tourism in Iran's mangrove forests using the Tourism Comfort Climate Index (TCI) and the Vacation Climate Index (HCI). Natural Environment, 75, 29-45. DOI: 22059/JNE.2022.351668.2494
مدیریت بیابان
دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 28
6 مقاله
اسفند 1402
صفحه 83-96

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 بهمن 1402
  • تاریخ بازنگری: 17 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 22 اسفند 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار